ضرورت توجه به محصولی ارزآور | ۳۷ درصد کشت گیاهان دارویی کشور در خراسان رضوی متمرکز است

طنین همتی|شهرآرانیوز، مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی خراسان‌رضوی گفت: یکی از سیاست‌های محوری جهاد کشاورزی استان در راستای اصلاح الگوی کاشت، توسعه کشت گیاهان دارویی است.

به‌گفته میری، گیاهان دارویی برتری‌هایی نسبت به برخی محصولات زراعی و باغی دارند که مورد توجه باغداران و تولیدکنندگان قرار گرفته است؛ ازجمله نیاز کم به آب که جزو گیاهان کم‌آب‌طلب است، زودبازده‌بودن نسبت به محصولات باغی و زراعی دیگر، امکان کشت در اراضی خرده‌مالکی و کوهپایگی و همچنین درآمدزایی و ارزآوری باتوجه‌به امکان صادرات این گیاهان. انبارداری مناسب و طولانی‌مدت این گیاهان، تنوع مصرف به شیوه‌های تازه‌خوری و ادویه‌جات، عرقیات و اسانس و استفاده در تولید دارو‌های گیاهی آرایشی و بهداشتی و همین‌طور امکان تولید محصول ارگانیک و سالم به‌دلیل استفاده‌نکردن از سموم و نهاده‌های شیمیایی نیز ازجمله دیگر برتری‌های این گیاهان است.

به‌گفته وی، سطح زیر کشت گیاهان آبی و دیم در پایان سال ۹۹ در استان خراسان به‌میزان ۳۳ هزار و ۷۲۳ هکتار بوده که با ۴۸۶۴ هکتار افزایش معادل ۴/۱۴ درصد نسبت به سال ۹۸ رشد داشته است. از این میزان ۱۴ هزار و ۱۳۰ هکتار کشت آبی و ۱۹ هزار و ۵۹۰ هکتار کشت دیم گیاهان دارویی استان است. همچنین از ۳۳ هزار و ۷۲۳ هکتار کل محصولات، ۱۰ هزار هکتار آن زیره سبز و آبی و ۱۳ هزار هکتار شامل زیره سبز و دیم است.
وی تأکید کرد: این آمار ۳۳ هزاری بدون احتساب زعفران است. ما در استان خراسان حدود ۹۲ هزار هکتار زمین زعفران داریم که اگر خواسته باشیم زعفران را هم به دسته گیاهان دارویی اضافه کنیم، سطح زیر کشت زیادی را شامل می‌شود.

این مقام مسئول حوزه باغبانی استان یادآور شد: بیشتر زیره سبز تولیدی به بسیاری از کشور‌های اروپایی و آسیایی صادر می‌شود و قیمت بسیار مطلوبی دارد. همه تولید گیاهان دارویی استان به غیر از زعفران، در سال ۹۹ معادل ۲۴۰۰ تن بوده که ۱۰۰ تن نسبت به سال ۹۸ افزایش داشته است؛ این افزایش معادل ۵/۸ درصد نسبت به همه تولید سال ۹۸ است.

میری گفت: استان خراسان‌رضوی بدون احتساب زعفران در حوزه سطح زیر کشت گیاهان دارویی رتبه اول کشور را به خود اختصاص داده و ۳۷ درصد سطح زیر کشت گیاهان دارویی کشور در خراسان‌رضوی متمرکز شده است.
وی تصریح کرد: از عمده محصولات شاخص این گیاهان می‌توان به زیره سبز معادل ۲۳ هزار هکتار، گل‌محمدی ۱۷۰۰ هکتار، گیاهانی مثل سماق و تخم شربتی، فلفل قرمز، خاکشیر و نعناع فلفلی اشاره کرد. گیاهان دارویی مرتعی ما در استان خراسان شامل ریواس، کتیرا، انغوزه، شیرین‌بیان، اسپند، آویشن کوهی، کلپوره، اسطوخودوس و خارشتر است و گونه‌های زراعی شامل زیره سبز، بالنگو، زیره‌کوهی، فلفل قرمز، باریجه، انغوزه خاکشیر و نعناع فلفلی، مرزه، گل‌گاوزبان سماق، گشنیز، کاسنی چای ترش و آویشن، ترخون، زنیان و مریم گلی است.

این مقام مسئول ادامه داد: ازجمله اقداماتی که جهاد کشاورزی استان در بحث حمایت از الگوی کشت انجام داده، ترویج توسعه کشت گیاهان دارویی به شیوه نشایی به‌دلیل صرفه‌جویی در مصرف آب و افزایش بهره‌وری از نهاده‌های موجود است. تدوین سند چشم‌انداز گیاهان دارویی استان، تعیین الگوی کشت گیاهان دارویی شهرستان‌ها با درنظرگرفتن اقلیم هر شهرستان و بازار فروش، مکانیزه‌کردن کشت برخی گیاهان دارویی مثل زیره‌سبز، ایجاد بازارچه گیاهان دارویی شرق کشور با هدف تجمیع تجار، صادرکنندگان، فراوری‌کنندگان و شرکت‌های دانش‌بنیان برای ایجاد ارتباط بین این گروه‌ها، انعقاد قرارداد خرید توافقی محصولات کشاورزان در شهرستان‌های فیروزه، کلات، کاشمر، سبزاور، جوین، زاوه، تربت‌حیدریه و مشهد ازجمله دیگر اقدامات حمایتی سازمان جهاد کشاورزی بوده است.

مدیر امور باغات جهاد کشاورزی خراسان‌رضوی اضافه کرد: باتوجه‌به افزایش چشمگیر سطح زیر کشت گل‌محمدی و برای پیشگیری از تنزل قیمت، کشاورزان را به فراوری گل‌محمدی به گلاب و سایر گیاهان دارویی و عرقیجات خاص با برپایی دستگاه‌های خانگی و همچنین خرید دستگاه‌های خشک‌کن محصولات تشویق کرده‌ایم. برگزاری ۵۲ کارگاه آموزشی در شهرستان‌های استان، انعقاد قرارداد بین صندوق توسعه کارآفرین امید و وزارت جهاد کشاورزی برای پرداخت تسهیلات با نرخ ۴ درصد و بازپرداخت ۵ ساله برای علاقه‌مندان به توسعه کشت گیاهان دارویی در استان خراسان متناسب با گونه‌هایی که اعلام شده است اقدامات تشویقی دیگر است. همچنین در کنار این اقدامات، توسعه صنایع فراوری تبدیلی و بسته‌بندی است و در استان ۶ واحد بزرگ صنعتی داریم که جزو ظرفیت‌های بسیار مطلوب استان در حوزه فراوری گیاهان دارویی و گلاب‌گیری محسوب می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه فرهنگ استفاده از گیاهان دارویی در کشور توسعه و تسری پیدا نکرده است، اظهار کرد: هزینه زیاد برخی گیاهان دارویی باتوجه‌به هزینه‌های برداشت این محصولات و بی‌رونقی صادرات در برخی کشور‌ها و برداشت غیراصولی از مراتع ازجمله مشکلات این حوزه است. این مشکلات عمده‌ترین موانع توسعه صنایع تبدیلی و فراوری متناسب با ظرفیت‌های استان است.

میری تأکید کرد: کشاورزانی که قصد کشت این محصولات را دارند، باید ابتدا به جهاد کشاورزی شهرستانشان مراجعه کنند و اطلاعات اولیه را از عملیات کاشت، داشت و برداشت گیاهان به‌دست بیاورند و سپس برای کشت این محصولات اقدام کنند.

به‌گفته وی، فرهنگ‌سازی مصرف گیاهان دارویی و دارو‌های گیاهی در جامعه، کمک دستگاه‌های متولی را در کنار وزارت جهاد کشاورزی می‌طلبد. توسعه صادرات به کشور‌های دیگر به‌ویژه کشور‌های اروپایی که پایگاه قوی فراوری در دنیا هستند، ارزآوری خوبی به‌دنبال خواهد داشت و ضرورت است. ایجاد زنجیره تولید و توسعه بازار‌های گیاهان دارویی باید در دستورکار قرار گیرد تا بتوانیم این کشت را زیر چتر حمایت خود قرار دهیم.

مدیر امور باغات جهاد کشاورزی خراسان‌رضوی ادامه داد: خشک‌سالی در کاهش سطح زیر کشت این محصولات در سال ۱۴۰۰ تأثیر خود را به‌جا گذاشته است؛ سالی که به یکی از سال‌های خشک نیم قرن گذشته تبدیل شده است. متأسفانه در عمده محصولات دارویی دیم شاهد کشت‌نشدن برخی محصولات در فصل بهار و موعد کاشت هستیم که به فرایند تولید استان لطمه می‌زند و از آن طرف درآمد کشاورزان را کم می‌کند و باعث می‌شود حدود ۲۵ درصد تولید گیاهان دارویی استان در سال ۱۴۰۰ چه دیم و آبی کم شود.

به‌گفته وی، برخی شهرستان‌های استان پایلوت‌اند، به‌عنوان مثال روستای فرخد که به‌دلیل پرورش گل‌محمدی به قمصر استان معروف است. وجود این مکان‌ها فرصت خوبی است برای مردم که از نحوه برداشت و فراوری این محصول دیدن کنند و این مکان‌ها را به جاذبه‌های گردشگری استان خراسان‌رضوی در حوزه گیاهان دارویی تبدیل کنند.